بازارگردانی در بورس چیست؟
بازارگردان یا بازیگر، افراد یا شرکت‌هایی هستند که با هدف کسب سود، اقدام به خرید و فروش دارایی مالی (اوراق بهادار ) یا کالاهای اقتصادی کرده و بنا به ماهیت عملکرد، از نوسانات ناخواسته قیمت دارایی می‌کاهند.
آیا بازارگردانی در بازارسرمایه اختلال ایجاد میکند؟
مدیر روابط عمومی سازمان بورس به قدمت ۱۷ ساله عملیات بازارگردانی در بازارسرمایه ایران اشاره کرد و گفت: بازارگردانها در ۹ ماه گذشته ۵۵ هزار میلیارد تومان سهام خریداری کرده‌اند و به میزان ۲۷هزار میلیارد تومان سهام فروخته‌اند.
به گزارش مجله افیکس‌کار و به نقل از ایرنا، بازارگردانی فرایندی است که برای تعادل بخشی به بازار و تضمین نقد شوندگی آن به کار می‌رود. یعنی سهامداران و صاحبان اوراق به محض تصمیم‌گیری برای فروش سهام خود بتوانند نسبت به معامله اوراق خود اقدام کنند. در همین راستا، شورای عالی بورس طی مصوبه‌ای در ۲۰ شهریور امسال همه ناشران را به داشتن بازارگردان ملزم کرد. این موضوع موجب نقدشوندگی در بورس شد. اما در این میان برخی معتقدند بازارگردانها در فرآیندهای بازار سرمایه اخلال ایجاد کردند. برخی دیگر بازارگردانها را به تلاش برای نوسان‌گیری از سرمایه‌گذاران خرد متهم می‌کنند.
در این زمینه «سیاوش وکیلی»، مدیر روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان بورس، ضمن رد این اتهام‌ها بازارگردانی در بورس چیست؟ با استناد به آمار معاملات ۹ ماهه بازارگردانها اعلام کرد: بازارگردانها در بازار سرمایه نقش مثبتی ایفا می‌کنند. نقدشوندگی مهم‌ترین وظیفه بازارگردانها هست و آمارهای موجود، ایفای نقش آنها در بازارسرمایه را تأیید میکند.
تفاوت بین «تخلف» و «جرم»
وی با اشاره به فعالیت قانونمند اکثر بازارگردانها، درباره نحوه برخورد سازمان بورس با تخلفات برخی بازارگردانها گفت: .موضوع مهم، توجه به تفاوت بین «تخلف» و «جرم» است، سازمان بورس با ناشران و نهادهای مالی که از دستورالعمل‌ها تخلف کردند و همچنین با بازارگردان‌هایی که در فرآیند عملیات بازارگردانی هم دچار تخلف شوند برخورد خواهد کرد. این موضوع با جرم‌انگاری و ارسال پرونده به دادگاه‌ها تفاوت دارد. اما اگر لازم باشد بر اساس مقررات و قوانین آن اقدامات نیز انجام میشود.
وکیلی افزود: تاکنون عمده تخلفات ناشی از استنکاف برخی ناشران از عمل به مصوبه ۲۰ شهریور شورای عالی بورس و آیین‌نامه صیانت از حقوق سرمایه‌گذاران بوده. این همه ناشران (چه ناشران جدیدالورود و چه باسابقه بازار) را به داشتن بازارگردان ملزم کرده است. در نخستین روزهای اجرای این مصوبه از ۱۲ مهرماه برخی ناشران از اجرای آن خودداری کردند. البته برخوردهای لازم براساس مقررات هم انجام گرفت.
مدیر روابط عمومی سازمان بورس ادامه داد: باید به این نکته توجه کرد که رسیدگی به تخلفات مراحلی دارد. در مرحله نخست، پس از صدور گزارش تخلف توسط واحدهای نظارتی، موضوع توسط کمیته‌های تحقیق بورس‌ها بررسی و جهت تصمیم‌گیری به هیات مدیره بورس‌ها یا هیأت رسیدگی به تخلفات سازمان ارائه می شود. رأی بدوی انضباطی تا یک ماه، توسط محکومین قابل تجدیدنظرخواهی است.
وی افزود: فرآیند رسیدگی به این تجدیدنظرخواهی در سازمان بورس انجام می شود. بسیاری از متخلفان می‌توانند در این مهلت یک‌ماهه به تعهدات خود عمل کنند. در این صورت اقدامات اصلاحی صورت گرفته مطابق مقررات در حکم انضباطی تجدیدنظر لحاظ خواهد شد. طبق اعلام معاونت حقوقی سازمان بورس در دو یا سه ماه گذشته ۲۰۷ مدیر بورسی، احکامی از «تذکر» تا «سلب صلاحیت» و «جریمه نقدی» دریافت کردند که در تاریخ بورس این میزان جدیت در مقابل تخلفات بی‌سابقه بوده است. در صورتی که مردم تخلفی از بازارگردان یا بورس مربوطه مشاهده کردند می‌توانند موضوع را از طریق بازارگردانی در بورس چیست؟ سامانه اعلام شکایات سازمان به نشانی http://shekayat.seo.ir به سازمان اعلام کنند.
سازمان بورس با هیچ تخلفی کنار نمی‌آید
وی همچنین در پاسخ به برخی درخواست‌ها و فشارها مبنی بر اعلام اسامی متخلفان گفت: سازمان بورس هیچ‌گاه با تخلف کنار نخواهد آمد. خط قرمز ما ثبات بازار و حفظ منافع سرمایه‌گذاران و سهامداران است. همه سازوکارهای برخورد با تخلفات در خود سازمان بورس دیده شده است. اما بسیاری از تخلفات در همان مراحل اولیه رسیدگی و از سوی ناشران رفع میشوند. بنابراین، اعلام اسامی متخلفان، نه منطقی و نه به نفع سهامداران و فعالان بازار است.
وکیلی درباره تأثیر و پیامدهای مصوبه ۲۰ شهریور امسال شورای عالی بورس بر بازار سرمایه نیز گفت:. از نظر ایجاد نهادهای بازارگردان آنچه طی این دو ماه رخ داد، بی‌سابقه بود. براین اساس، هم‌اکنون از بین حدود ۶۵۰ نماد فعال در بازار سرمایه، ۴۸۰ نماد دارای بازارگردان هستند. این موضوع می‌تواند موجب اطمینان خاطر سهامداران از نقدبودن سرمایه‌گذاری شود.
کمک به نقدشوندگی، وظیفه بازارگردانان
مدیر روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان بورس درباره نوسان‌گیری بازارگردانها هم گفت: استفاده از این واژه نادرست است. بازارگردان وظیفه کمک به نقدشوندگی بازار را بر عهده دارد. در این مسیر با استفاده از ابزارهای خرید و فروش سهم در زمان‌هایی که صف خرید یا سهم فروش تشکیل میشود، قابلیت نقدشوندگی سهام را افزایش میدهد. لذا به طور طبیعی در بازه دامنه مظنه‌ای که برایش تعیین میشود،. حرکت و به اصطلاح عملیات «Market maker» را انجام میدهد. این فرآیند Market maker هم‌اکنون به شکل مثبت از سوی بازارگردانها در بازار سرمایه در حال انجام است.
وی در پاسخ به این پرسش که آمارهای فعالیت بازارگردانها چگونه بوده و آیا طبق این آمارها، بازار گردان‌ها نقش خود را انجام دادند یا خیر. گفت: در بازه حدود ۹ ماهه، بازارگردانها دو برابر حجم فروش سهام، اقدام به خرید سهام کرده‌اند. در این مدت حجم خرید سهام بازارگردانها بیش از ۵۵ هزار میلیارد تومان بوده. این در حالی است که ارزش فروش سهام آنها رقم ۲۷ هزار میلیارد تومان را نشان میدهد.
وکیلی ادامه داد: نکته مهم اینکه در اواخر تابستان و در فصل پاییز که شاهد نوسان بازار و افت شاخص بودیم، بازارگردانها سه برابر حجم فروش از سرمایه‌گذاران سهام خریده‌اند. یعنی وظیفه خود را برای حفظ جریان نقدشوندگی بازار حتی در زمانی که صف‌های فروش در بسیاری از نمادها تشکیل شده بود به‌خوبی ایفا کرده‌اند. این موضوع را می توان طبیعت عملیات بازارگردانی عنوان کرد.
مدیر روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان بورس اضافه کرد:. بازارگردانها طبق شیوه مرسوم و استانداردهای جهانی فعالیت خود باید عایدی هم داشته باشند. زیرا بازارگردانها قلک نیستند که فقط یک‌سویه عمل کنند و بخرند بلکه باید دوسویه (خرید و فروش) عمل کنند.
بازارگردان، عامل انتقال سهام بین فروشندگان و خریداران سهام
این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: به لحاظ فنی، بازارگردانها عامل انتقال سهام بین فروشندگان و خریداران سهام هستند. البته فعالیت آنها باید در دامنه مظنه‌ای باشد که بورس ها برای آنها تعیین میکند.
وکیلی گفت: وظیفه سازمان بورس در این زمینه نظارتی است. یعنی اگر اقدام به خرید سهم در یک دامنه مظنه می‌کنند، در همان سهم و دامنه مخصوص باید سفارش فروش هم بگذارند. به‌این‌ترتیب، بازارگردانها ضمن کمک به بازار و نقدشوندگی سهام از عایدی بهره‌مند میشوند. هیچ جای جهان، نمی‌توان از بازارگردانها، توقع عملکرد یک‌سویه داشت. دیر یا زود، منابع آنها تمام میشود و دیگر قادر نخواهند بود به وظیفه خود عمل کنند.
مدیر روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان بورس افزود: باید توجه داشته باشیم که اگر در دوره نوسان بازار سهام، بازارگردانها فعال نبودند، معاملات سهام چگونه امکان‌پذیر می‌شد؟ در واقع در سه ماهی که از مصوبه شورای عالی بورس درباره الزام به بازارگردانی می‌گذرد، .آن ها در نقدشوندگی و تثبیت بازار و جلوگیری از قفل شدن معاملات بازار، نقش بسیار مهمی داشتند. این را هم مد نظر داشته باشیم گرچه ۱۷ سال از فعالیت اولین بازارگردان ها می گذرد اما نهادهای نوپایی محسوب می شوند. می بایست به آن ها فرصت دهیم تا بر اساس استانداردهای بین المللی خدمات ارائه دهند.
ضرورت حذف دامنه نوسان
مدیر روابط عمومی و امور بین‌الملل در خصوص برخی اظهارنظرها مبنی بر ضرورت حذف دامنه نوسان سهام هم گفت: اختلاف‌نظرهای زیادی درباره این موضوع وجود دارد.این بعضا گاه از مرز تفاوت نظر گذشته و به تناقض در دیدگاه‌ها می‌رسد. رویکردها، طیف وسیعی از نظرها را دربرمی گیرد. شامل دامنه محدود تا باز و نامحدود و حتی دامنه نامتقارن در شرایط افت و یا صعود بازار است. یا پیشنهادی مطرح شده که بر اساس آن، هرماه، یک درصد به دامنه نوسان اضافه شود.
وی ادامه داد: بحث چند تابلویی هم هوادارانی دارد. هر بازارگردانی در بورس چیست؟ یک از صاحبان دیدگاه‌های متنوع هم استدلال‌ها و دلایل خاص خود را مطرح و بر درستی آنها پافشاری می‌کنند. در دنیا هم مطالعات تطبیقی نشان می دهد نسخه واحدی در این خصوص وجود ندارد. البته برای تصمیم‌گیری نهایی، باید بازار از عمق و ثبات کافی برخوردار باشد تا بتوان به تصمیمی درست، واقع‌بینانه و کارشناسی رسید تا وضعیت کنونی، بهبود و ارتقا یابد.
نقش بازارگردانها در بورس چیست؟
رکنا: تحلیلگر مالی، بازارگردانی مناسب سهم‌ها را بر ایجاد ثبات در بازار سرمایه موثر ارزیابی کرد.
به گزارش رکنا، موسی احمدی اظهارکرد: به نظر می‌رسد درحال‌حاضر بازار سرمایه در حال حرکت به سمت تعادل است که با وجود و فعالیت بازارگردانها این موضوع تقویت شده است.
احمدی با بیان اینکه بازار سرمایه در ماه‌های گذشته با نوسانات زیادی مواجه بوده و روندهای رشدی و کاهشی را تجربه کرده، افزود: در هفته گذشته ارزش بالای معاملات خرد، ادامه روند صعودی و پرقدرت شاخص کل هم‌وزن و توجه به گروه‌ها و نمادهای کوچک‌تر پدیده‌های غالب بازار بود و هم اکنون این بازار با نقش آفرینی بازارگردانها حرکت تعادلی خود را از سر گرفته است.
وی با اشاره به اینکه افق مثبتی در چند وقت اخیر در بازار شکل گرفته و باعث شده است حرکت مثبتی روی خرید سهام شکل بگیرد، اظهارکرد: در این میان، شناسایی سهم‌های مناسب با توجه به استراتژی معاملاتی سرمایه‌گذاران و اشتهای ریسک آنها و خرید آنها برای سهامداران مهم به نظر می‌رسد. به عبارت دیگر، اینکه در آینده چه رخدادهایی پیش خواهد آمد، تأثیر زیادی بر بازار دارد.
این تحلیلگر مالی و مدرس دانشگاه توضیح داد: در سال گذشته، کاهش تقاضا در بازارهای جهانی به دلیل شیوع ویروس کرونا عامل اصلی رکودی بود که تمامی بازارهای دنیا را در بر گرفته بود و در هفته‌های اخیر، با انتشار اخبار مربوط به حل‌شدن عامل بحران و بازگشت فضای تجارت جهانی، رونق حمل‌ونقل جهانی، افزایش تقاضای کامودیتی و افت شاخص دلار به دلیل سیاست‌های بانک مرکزی امریکا، زمینه‌هایی برای حرکت مثبت بازار در آینده فراهم شده است.
احمدی، چرخش بازار از شاخص کل به شاخص هم‌وزن و اهمیت پیداکردن سهام کوچک بازار را اتفاق غالب این روزها دانست و گفت در روزهای اخیر، بازار سرمایه در سهام کوچک با قدرت بالایی به کار خود ادامه میدهد اما در سهام بزرگ بازار فروشندگان حقیقی و حقوقی زیاد است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر صنایع کوچک با توجه به عدم وجود دارایی‌های بزرگ، چندان مبنایی برای رشد پایدار ندارند و به نظر می‌رسد با توجه به ترکیب سهامداران فعلی و سرمایه‌گذارانی که به تازگی وارد بازار سرمایه شده‌اند، این رشد زمان‌بر خواهد بود.
احمدی درخصوص بودجه آینده و تاثیر آن بر بازار سرمایه هم گفت: این روزها اخبار مربوط به بودجه سال ۱۴۰۰ و مفروضات آن از جمله مواردی است که تأثیر بسزایی بر وضعیت بازار سرمایه دارد. بنا به اخبار، دولت اعلام کرده است که در نظر دارد در سال آینده دلار را در محدوده ۱۵ هزار تومانی قرار دهد و فروش ۳/۲ میلیون بشکه نفت در طی سال آینده را قطعی در نظر گرفته است.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: با در نظر گرفتن متوسط فروش نفت در ۹ ماه گذشته که حدود نیم میلیون بشکه در روز بوده است و با توجه به نتایجی که در انتخابات ریاست جمهوری امریکا رخ داده است، به نظر می‌رسد که دولت به تسهیل فضای اقتصادی بین دو کشور خوش‌بین است؛ لذا در این زمینه لازم است مواردی از قبیل نهایی‌شدن سیاست‌های دولت جدید امریکا در زمینه بازگشت به برجام و بازار نفت ایران، زمان‌بر بودن و سختی جذب مشتریانی که پالایشگاه‌های آنها با نفت امریکا تنظیم شده و همچنین برخی دیگر از زمینه‌های عدم اطمینان موجود در شرایط اقتصادی، نیز در نظر گرفته شود.
بازارگردانی در بورس چیست؟ حفظ تعادل بازار و تسهیل روند معاملات
هیچ چیز مثل تعادل به نفع بازار سهام و سهامداران آن نیست. گاهی این تعادل در بازار به هم می‌خورد و فشار عرضه یا تقاضا سبب ایجاد صف‌های سنگین خرید و فروش میشود. در نتیجه تشکیل این صف‌ها، روند معاملات با مشکل مواجه شده و سفارش‌ها در صف قفل میشوند. در چنین مواقعی کلید حفظ تعادل بازار در دست بازارگردان است. اما بازارگردان چیست و بازارگردانی سهام در بورس چه معنایی دارد؟
بازرگردانی در بورس چیست؟
بازارگردان (Market Maker) به افراد یا شرکت‌هایی اطلاق میشود که وظیفه آنها خرید و فروش اوراق بهادار در یک محدوده قیمت مشخص است. هر چند ترجمه لغوی این واژه در فارسی بازارساز است، اما در بورس تهران با عنوان بازارگردان شناخته میشود.
ویکی‌پدیا این اصطلاح را این‌گونه تعریف کرده است:
بازارگردان یا بازیگر، افراد یا شرکت‌هایی هستند که با هدف کسب سود، اقدام به خرید و فروش دارایی مالی (اوراق بهادار ) یا کالاهای اقتصادی کرده و بنا به ماهیت عملکرد، از نوسانات ناخواسته قیمت دارایی می‌کاهند.
بازارگردان بورس اهدافی دارد و برای رسیدن به این اهداف نیازمند ملزوماتی است. اما ابزارهای مورد نیاز برای بازارگردانی سهام در بورس چیست؟ یکی از عناصر مهم برای بازارگردانی سهام، پول و دارایی است. مورد دیگر دسترسی مستقیم بازارگردان به سامانه معاملاتی است.
داشتن این ابزارها اما تنها بخشی از ملزومات یک بازارگردان است. بازارگردانی عملی حرفه‌ای و تخصصی است و بازارگردان باید به میزان مناسبی از دانش و تخصص برخوردار باشد. در غیر این صورت عملکرد درستی نخواهد داشت و اهدافی که از او انتظار می‌رود، برآورده نخواهند شد. بازارگردانها نقش مهمی در بازارهای مالی بر عهده دارند. یکی از این نقش‌ها، کمک به افزایش قدرت نقدشوندگی است؛ عاملی که در بازار سرمایه بسیار مهم است. برای مطالعه بیشتر درباره نقدشوندگی و اهمیت آن، مقاله «نقدشوندگی سهام در بورس؛ سرمایه‌گذاری در سهامی که آسان نقد شود» را بخوانید.
بازارساز باید از میزان عرضه و تقاضای اوراق بهادار مورد نظر اطمینان حاصل کند. با فراهم کردن بسترهای نرم‌افزاری مناسب، بازارگردانی را میتوان به شیوه مکانیزه انجام داد. به این ترتیب، این نرم‌افزار است که تصمیم‌گیری برای خرید و فروش سهام را به عهده می‌گیرد. در واقع سیستم نرم‌افزاری بر اساس برنامه‌ای که از مدیر بازارگردانی دریافت میکند، تشخیص میدهد که اوراق بهادار را چه زمانی و با چه قیمتی خریداری کند؛ همچنین زمان و قیمت فروش نیز بر اساس استراتژی‌های داده شده به سیستم مشخص خواهد شد. از این رو دیگر نیاز به معامله‌گر از بین می‌رود.
بیشتر بخوانید
وظایف و اهداف اصلی بازارگردان بورس
اگر بخواهیم به وظایف بازارگردان اشاره کنیم، به طور خلاصه میتوان سه مورد مهم‌تر را نام برد:
- کمک به افزایش قابلیت نقدشوندگی با در نظر گرفتن عرضه و تقاضای بازارگردانی در بورس چیست؟ سهام موردنظر
- نگه داشتن قیمت سهام در یک بازه مشخص و جلوگیری از ایجاد نوسان‌های شدید قیمتی
- کاهش شکاف قیمت خرید و فروش و در نتیجه کاهش هزینه معاملاتی
بیشتر بخوانید
البته باید به این نکته توجه کنیم که وظایف و مسئولیت‌های بازارگردان در بازارهای مختلف با هم تفاوت دارند. در واقع این امر به نوع بازار بستگی دارد. منظور از نوع بازار، بازارهایی نظیر بورس کالا، بورس اوراق بهادار، بازارهای آتی و دیگر انواع بازارها است.
انواع بازارگردانها در بازار بورس
کارگزاری‌ها یا نهادهایی که به منظور کمک به افزایش نقدشوندگی و همچنین حجم معاملات یک سهم خاص، اقدام به خرید و فروش آن نماد می‌کنند، مرسوم‌ترین نوع بازارگردان هستند. از سوی دیگر، صندوق‌هایی با نام صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی نیز وجود دارند که مقداری از سهام شرکت‌هایی که در بازار سرمایه فعال هستند را در اختیار دارند و با آنها خرید و فروش انجام می‌دهند.
هدف صندوق‌های بازارگردانی از این خرید و فروش، متعادل نگه داشتن ارزش سهام آن شرکت و جلوگیری از قفل شدن بازار آن به وسیله ایجاد صف خرید و فروش است. به همین دلیل کارمزد معاملات این صندوق‌ها بسیار پایین است و سازمان بورس برای حمایت از آنها، در کارمزد معاملاتشان ۸۰ درصد تخفیف داده است. مطابق ماده ۳۳ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر، تمام نقل و انتقالات اوراق بهادار که توسط بازارگردانان دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار انجام میشوند، از پرداخت مالیات مقطوع نیم درصد معاف هستند.
این صندوق‌ها اصولا توسط گروهی از سهام که مرتبط به هم هستند ایجاد و توسط خود آنها اداره میشوند. به عنوان مثال گروه سهام شرکت‌های زیر نظر بانک ملت، یک صندوق بازارگردانی ایجاد میکند تا با بازارگردانی سهام این شرکت‌ها، ارزش سهام آنها را حفظ کند و همچنین سودجویان نتوانند در تغییر ارزش ذاتی سهام دخالت داشته باشند. این صندوق‌ها با هدف سوددهی ایجاد نمی‌شوند اما نتیجه‌ای که به دنبال دارند، سوددهی سهام شرکت‌های حاضر در صندوق خواهد بود.
بازارگردان چگونه معاملات را تسهیل میکند؟
حال که با ماهیت و اهداف بازارگردان آشنا شدیم، باید توضیح دهیم که سازوکار بازارگردانی در بورس چیست. بازارگردان حجم زیادی سهام در دست دارد و به همین دلیل می‌توانند سفارش‌های فراوانی را در سیستم ثبت کنند. این سفارش‌ها می‌توانند هم در قالب خرید و هم در قالب فروش انجام شوند. بازارگردان با ثبت این سفارش‌ها بنا به اقتضای بازار بر قیمت سهام تاثیر گذاشته و تعادل را در نماد مربوطه حفظ میکند.
بازارگردانها با توجه به رفتار سرمایه‌گذاران، اقدامات خود را انجام می‌دهند. مثلا اگر ببینند که سرمایه‌گذاران اوراق بهادار خود را می‌فروشند، این اوراق را از آنها خریداری می‌کنند. به این صورت نیاز فروشندگان را تامین می‌کنند. از سویی دیگر، زمانی که سرمایه‌گذاران قصد خریداری اوراق بهادار را داشته باشند، آنها با عرضه این اوراق به افزایش حجم معاملات کمک می‌کنند.
پس میتوان متوجه شد که بازارگردان با توجه به عرضه و تقاضا در بازارهای مالی، اقدامات لازم را انجام میدهد. به این صورت کمک میکند که معاملات روان باشند و اوراق میان خریداران و فروشندگان جابه‌جا شوند و سفارشی در صف خرید و فروش قفل نماند.
عوامل تاثیرگذار بر بازارگردانی سهام
گفتیم که بازارگردان با کمک ایجاد تعادل در طرف عرضه و تقاضا، معاملات بازار را تسهیل میکند. اما عوامل مهم و تاثیرگذار در بازارگردانی بورس چیست؟
- عرض بازار: حضور مستمر خریداران و فروشندگان اوراق بهادار و وجود سفارش‌های مداوم خرید و فروش در محدوده ارزش ذاتی سهام، نشان‌دهنده عرض بازار است. اگر بازاری چنین ویژگی‌‌ای را داشته باشد، از آن با نام بازار نقدشونده یاد میشود. در چنین بازاری، بازارگردان حتی با سود کم هم فعالیت میکند.
- عمق بازار: اگر مطلبی که در مورد وجود سفارش‌های مستمر گفته شد، در قیمت‌هایی بالاتر یا پایین‌تر از ارزش ذاتی سهام رخ دهد، این مسئله عمق بازار را نشان میدهد. یعنی منحنی عرضه و تقاضا حول ارزش بازار آن سهم، کاملا پیوستگی دارد. در این شرایط، عدم تعادل ناگهانی میان سفارش‌ها اتفاق می‌افتد. به این ترتیب، اختلاف میان سفارش‌های عرضه و تقاضا قیمت دارایی را کمی تغییر میدهد؛ سپس تعادل مجددا برقرار خواهد شد. بنابراین منحنی تغییرات قیمت سهم نیز در بازاری که عمق مناسبی دارد، پیوسته خواهد بود. زمانی که عمق بازار زیاد است، بازارگردان با کمترین اختلاف میان قیمت خرید و فروش کار خود را انجام میدهد؛ یعنی با کمترین میزان سود. اما در بازاری که عمق آن کم است و منحنی عرضه و تقاضا پیوسته نیست، اختلاف میان عرضه و تقاضا زیاد است. در این بازارها اقدامات بازارگردانها در مقابل هزینه‌هایی که به بازار تحمیل می‌کنند به شیوه‌ای است که حضور این افراد در چنین بازارهایی چندان جذابیت ندارد.
- نسبت میان سرمایه‌گذاران دارای اطلاعات و سرمایه‌گذاران دارای نقدینگی: سرمایه‌گذاران ممکن است از دو گروه متفاوت باشند. دسته اول گروهی هستند که منابع مالی مازاد دارند و با آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. دسته دوم افرادی هستند که معتقدند اطلاعات فراوانی در مورد یک شرکت در اختیار دارند. این افراد با توجه به این اطلاعات، اوراق بهادار شرکت مذکور را بررسی می‌کنند و در نهایت دست به خرید یا فروش می‌زنند.
نحوه کسب سود بازارگردانها
بازارگردانها ریسک نگهداری دارایی را به جان می‌خرند و در ازای آن سود به دست می‌آورند. اما اگر ارزش اوراق بهادار یک شرکت در بورس کم شود، تکلیف سود بازارگردانی آن چیست؟ یعنی اگر این افراد سهامی را خریداری کنند که قبل از فروش ارزش آن کم شود، خطر را به وضوح حس خواهند کرد.
برای حل این مشکل، بازارگردانها به ازای سهم‌های تحت پوشش خود، اسپرد (spread) مطالبه می‌کنند. این اصطلاح در مورد شکاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش (bid-ask spread) استفاده میشود و در معاملات مالی مرسوم است.
بیشتر بخوانید
برای درک بهتر این موضوع مثال زیر را در نظر بگیرید. فرض کنید سرمایه‌دار سهام شرکتی را از طریق پنل کارگزاری خود جستجو میکند. ممکن است قیمت خرید سهم ۱۵۰۰ تومان و قیمت فروش آن ۱۵۰۵ تومان باشد. یعنی کارگزار سهام مذکور را در قیمت ۱۵۰۰ تومان خریداری کرده است و سپس آن را در قیمتی بالاتر یعنی ۱۵۰۵ تومان می‌فروشد. اگر حجم معاملات زیاد باشد، اسپردهای کوچک می‌توانند تا حدی سود روزانه را افزایش دهند.
جمع‌بندی
بازارگردان به فرد یا شرکتی گفته میشود که با خرید و فروش سهام از نوسانات شدید و نامطلوب قیمتی کم میکند و نقدشوندگی بازار را بالا می‌برد. در عملیات بازارگردانی، بازارگردان با استفاده از پول و دسترسی مستقیم به سامانه معاملات و با توجه به عرض و عمق بازار و همچنین نسبت میان سرمایه‌گذاران اطلاعات‌مدار و نقدینه‌مدار اقدام به فعالیت می‌کنند. بازارگردانان همچنین سود خود را از شکاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش به دست می‌آورند. کارگزاری‌ها یا نهادهایی مانند صندوق بازارگردانی که به منظور کمک به افزایش نقدشوندگی و همچنین حجم معاملات یک سهم خاص، اقدام به خرید و فروش آن نماد می‌کنند، مرسوم‌ترین نوع بازارگردان‌های فعال در بورس هستند.
کار بازارگردانان در روزهای بورس چیست
رفتارهای هیجانی و تصمیمات غلط در بازار سرمایه سبب شده تا نه بتوان روی نزول شاخص حساب کرد و نه به صعود آن دلخوش شد، سیاست‌هایی که بازارگردانان را مجبور میکند تصنعی مانع از افت قیمت سهم شوند.
به گزارش پایگاه خبری «حامیان ولایت» به نقل از مهر، هفته گذشته بود که مدیریت عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران در اطلاعیه‌ای در خصوص ورود سفارش و انجام معامله از سوی تمامی بازارگردانان اعلام کرد که بازارگردانها در تمامی نمادهای معاملاتی متعهد به ایفای تعهدات بازارگردانی در ورود سفارش و انجام معامله نیستند. همین امر سبب شکل‌گیری نظرات متفاوتی در خصوص نقش آفرینی بازارگردانان در بازار سرمایه شد؛ آن‌هایی که با دسترسی به منابع مالی برخی از شرکت‌های حقوقی، اقدام به خرید و فروش‌هایی می‌کنند که بعضاً منجر به جابه‌جایی شاخص میشود.
در واقع بازارگردانها می‌توانند متناسب با شرایط بازار ، حجم زیادی سفارش خرید و یا فروش ثبت کنند.
اساساً، بازارگردانها همواره طرف مقابل حجم معاملات سرمایه‌گذار را می‌گیرند؛ یعنی اگر سرمایه‌گذاران به دنبال سهام باشند، بازارگردانها این سهام را خریداری می‌کنند تا زمانی که همه فروشندگان تأمین شوند و برعکس؛ پس اگر سرمایه‌گذاران بدنبال خرید سهامی باشند، بازارگردانها این سهام را به فروش می‌رسانند تا تمام سفارش‌های خرید تأمین شود. از این رو بازارگردانها عرضه و تقاضا را در بازارهای مالی تأمین و سهام را در بین فروشندگان و خریداران دست به‌دست می‌کنند.
در همین ارتباط، افشین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه گفت: داشتن بازارگردان از جمله ضوابط پذیرش شرکت‌ها در بدو ورود در بورس یا فرابورس است و شرکت‌ها می‌بایست حتماً ساز و کار بازارگردانی سهام خود را پیش از ورود به بورس فراهم کنند؛ اما متأسفانه این روزها زیاد این موضوع را می‌شنویم که مکانیزم بازارگردانی باید منجر به جلوگیری از افت سهام در بازار شود؛ در حالیکه هدف اصلی از بازارگردانی این نیست؛ بلکه بازارگردان باید عرضه‌ها را کنترل کند؛ ضمن اینکه باید توجه داشت که منابع بازارگردانها هم محدود است و نمی‌توان تمامی مسائل مربوط به شاخص بازار سهام را ناشی از عملیات بازارگردانی دانست و تصور کرد چون بازارگردانی وجود ندارد، یک نقیصه در تشکیلات بازار رخ داده است.
وی افزود: در مشکلات و معضلاتی که درحال‌حاضر در بازار سرمایه وجود دارد، کمترین وزن به فرآیند بازارگردانی برمی‌گردد و به نظر می‌رسد مهم‌ترین دلیل وضعیت کنونی بازار سرمایه، ناهماهنگی میان مسئولان دولتی و برخی عوامل اقتصادی از جمله کاهش نرخ دلار و چشم‌انداز کاهشی آن است؛ ضمن اینکه بالابودن نسبت پی به‌ای شرکت‌ها را نیز نباید فراموش کرد.
این تحلیلگر بازار سرمایه تصریح کرد: بازارگردان نمی‌تواند در مقابل شرایطی که سمت و سوی بنیادی شرکت‌ها به آن سمت می‌رود، مقاومت کرده یا از آن ممانعت به عمل آورد؛ افزایش نقدشوندگی بازار سهام است که منجر به شکل‌گیری برخی فرآیندها در بازار شده است؛ اما اینکه بازارگردانان را سدی برای جلوگیری از کاهش قیمت در نظر بگیریم، تصور غلطی است که شکل گرفته در حالی که جلوگیری از کاهش قیمت سهام وظیفه بازارگردان نیست.
نباید روند را به نوعی پیش برد که بلافاصله بعد از اصلاح قیمت موقت، رالی صعودی را در بازار شروع کنیم؛ چراکه این امر، ایجاد فرصت‌های ویژه خواهد کرد و مناسب حال و روز بازار نیست.
وی در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه به هر حال شرکت‌های حقوقی منابعی را به بازارگردانان تزریق می‌کنند تا به نفع آنها در بازار حرکت کنند، این موضوع را چطور میتوان تحلیل کرد، اظهارکرد: شرکت‌های حقوقی، نسبت به کل منابع مورد نیاز خود، منابع چندانی به بازارگردانان تزریق نمی‌کنند؛ اما با همین منابع هم، اگر منظور ایجاد سد و مانعی برای کاهش قیمت باشد، حتماً به هدف نخواهد رسید؛ چراکه منابع محدود تزریق میشود و بازارگردانی در بورس چیست؟ به هر حال شرکت در اداره امور جاری خود نیز، نیاز به نقدینگی دارد.
آقابزرگی گفت: بازارگردان در یک سوی بازار سهام را می‌فروشد و در سوی دیگر ممکن است که خریدار باشد؛ پس با خرید و فروش می‌تواند دامنه نوسان قیمت را محدود میکند؛ به شرط اینکه تعادل در قیمت ایجاد شده باشد؛ اما اگر این تعادل ایجاد نشده باشد، بازارگردان با انجام معاملات مضاعف و عدیده سعی میکند که قیمت سهم را نزدیک به ارزش ذاتی خود برساند؛ ولی تصور اینکه منابع نامحدودی در اختیار بازارگردان قرار دارد که می‌تواند مانع از افت قیمت سهام شود، غلط است.
وی در ادامه به ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت بازار سرمایه پرداخت و گفت: ایجاد تعادل و ثبات در بازار از طریق مدیریت امکان‌پذیر است؛ به این معنا که نقش‌آفرینی بازارگردانان یا نهادهای مؤثر مالی در نوسانات قیمت سهام مؤثر و مدیریت شده باشد؛ یعنی منطقی این است که از بازارگردانها خواسته شود تا حداقل تلورانس مثبت را در نوسانات قیمت لحاظ کنند؛ نه اینکه یک سهم به صورت روزانه ۳ درصد مثبت بخورد؛ چراکه عواقب این چنین رویکردی این میشود که بالاخره برخی سهام از مدار نزولی خارج خواهند شد و از سوی سهامداران مورد معامله قرار نمی‌گیرند.
آقابزرگی ادامه داد: این فرضیه‌ها باید کنار گذاشته شوند؛ ضمن اینکه نباید روند را به نوعی پیش برد که بلافاصله بعد از اصلاح قیمت موقت، رالی صعودی را در بازار شروع کنیم؛ چراکه این امر، ایجاد فرصت‌های ویژه خواهد کرد و مناسب حال و روز بازار نیست؛ پس لازم است هماهنگی بین همه دست اندرکاران و مسئولانی که تصمیمات آنها می‌تواند بازار سرمایه را تحت تأثیر قرار دهد، صورت گیرد تا منتهی به اتخاذ تصمیمات کارشناسی میشود.
این تحلیلگر بازار سرمایه خاطرنشان کرد: دومین راهکار برای ایجاد آرامش پایدار در بازار سرمایه، پرهیز از ایجاد جو مثبت تصنعی است؛ به بازارگردانی در بورس چیست؟ این معنا که با مثبت کردن بازار نمی‌توان فروشنده را ترغیب به این کرد که سهام خود را بفروشد یا حتی آن را به طمع قیمت بالاتر، از فروش منصرف کرد؛ این در حالی است که برخی مواقع با ایجاد روند صعودی شاخص، فروشندگان به تردید می‌افتند که سهام خود را نفروشند؛ در حالیکه بازار از روند طبیعی خارج میشود.
بازارگردانی در بورس به چه معنی است و صندوق بازارگردانی چیست؟
با توجه به گستردگی دنیای بورس و فعالیت های گسترده ای که افراد در بورس دارند طبیعی است که سوالاتی حتی برای کسانی که آشنایی کاملی با بورس دارند پیش بیاید. یکی از سوال های متداولی که برای اکثر سهامداران و سرمایه گذاران پیش می آید این است که “بازارگردانی در بورس به چه معنی است؟” “صندوق بازارگردانی چیست؟” به طور خلاصه باید گفت که، بازارگردانی در بورس به منظور کاهش نوسانات قیمت در بازار و تامین نقدشوندگی انجام می شود.
مباحثی که در پست مورد بررسی قرار می گیرند:
بازارگردانی در بورس به چه معنی است؟
به فعالیت هایی مانند: کاهش دامنه نوسانات قیمت اوراق بهادار، تامین نقدشوندگی اوراق بهادار و اقدامات این چنینی که انجام میشود بازارگردانی می گویند. بازارگردانی در بازار بورس الزامی است چرا که منجر به شفافیت معاملات در بازار بورس میشوند و از طرفی مانع از ایجاد صف های شدید خرید و فروش میشوند. اما بازارگردان کیست؟ طبق تعریف ویکی پدیا بازار گردان (Market maker) افراد یا شرکت‌هایی هستند که با هدف کسب سود، اقدام به خرید و فروش دارایی مالی (اوراق بهادار) یا کالاهای اقتصادی کرده و بنا به ماهیت عملکرد، از نوسانات ناخواسته قیمت دارایی می‌کاهند.
صندوق بازارگردانی چیست؟
همانطور که در قسمت فوق ذکر شد، بازگردانی عملی است که به منظور تامین نقد شوندگی و کاهش نوسانات قیمت های بازار بورس انجام می پذیرد. صندوق های بازارگردانی در واقع توسط خانواده ای از سهام ایجاد میشود و توسط همان اداره و مدیریت میشوند. هدف اصلی صندوق بازارگردانی متعادل نگه داشتن و حفظ تعادل سهام ها و قیمت آن ها است و سعی در نزدیک کردن قیمت سهم ها به ارزش ذاتی آن ها دارد.
با از بین بردن صف های فروش و خرید میتوان این توقع را داشت که معاملات روان تر و سریعتر انجام میشوند و به همین واسطه نقدینگی هم افزایش پیدا میکند. نحوه عملکرد صندوق بازارگردانی بدین صورت است که مقداری از سهام شرکت هایی که در بازار بورس سرمایه گذاری کرده اند بازارگردانی در بورس چیست؟ را در اختیار داشته و با استفاده از آن سرمایه ها اقدان به خرید و فروش می کند که همین امر موجب تعادل در ارزش سهام آن شرکت میشود. باید به این نکته هم اشاره کنیم که کارمزد معاملات صندوق بازارگردانی پایین است و مبلغ زیادی برای کارمزد ندارند. سازمان بورس برای حمایت از صندوق بازارگردانی در کارمزد معاملاتشان 80 درصد تخفیف داده است.
- منظور از دامنه نوسان در بورس و فرابورس چیست؟
- دامنه نوسان در کشور های مختلف چگونه است؟
- چگونه در صف فروش سهام اول باشیم؟
مزایای صندوق بازارگردانی چیست؟
اگر بخوواهیم به سوال ” مزایای صندوق بازارگردانی چیست؟ ” پاسخ بازارگردانی در بورس چیست؟ دهیم باید بگوییم که، کاهش کارمزد و هزینه‌های معاملات صندوق به واسطه معافیت‌های در نظر گرفته شده، کاهش محدودیت‌های اعطای اعتباردهی و تسهیلات به صندوق با عنایت به اساسنامه آن و در اختیار قرار دادن ایستگاه معاملاتی برای انجام معاملات این ها عواملی هستند که صندوق بازارگردانی را بااهمیت می کنند و به عبارتی مزیت صندوق بازارگردانی به حساب می آیند.
سرمایه گذاران صندوق بازارگردانی فقط سهامداران حقوقی هستند و میتوان حدس زد که سود و مزیت های صندوق بازارگردانی هم فقط به افراد حقوقی می رسد اما باید به این نکته هم اشاره کنیم که صندوق بازارگردانی به افراد حقیقی هم به صورت غیر مستقیم سود میرساند بدین صورت که، شرکت‌هایی که وارد این صندوق‌ها میشوند سهام خود را در بازار بورس و برای افراد حقیقی ارائه داده‌اند و چنانچه صندوق های بازارگردانی برای ثابت ماندن ارزش سهام این شرکت‌ها تلاش کنند، سرمایه‌گذاران حقیقی هم از آن سود می‌برند.
